مشاوره کودک چیست؟
بسیاری از متخصصان کودک که سالها در این حوزه فعالیت داشته اند براین باور اند که مشاوره با کودکان فعالیتی بسیار پیچیده و حرفه ای می باشد. به طوری که شخصیت و خصوصیات فردی مشاور ، آموزش های حرفه ای اوتاثیر مهمی بر روابط مشاور- کودک و متعاقبا بر نتایج جلسات مشاوره دارد.
متاسفانه افرادی از مشاغل گوناگون به به ناچار یا بر حسب علاقه به مشاوره با کودکان روی می آورند در صورتی که متخصصان کودک معتقد اند مشاوره کودک فعالیتی حرفه ای و حساس است و هر گسی با کودک مشاوره می کند بایستی پایه های علمی و تئوریک دقیق را دارا باشد و همچنین از تجربه و سابقه کافی در این حوزه برخوردار باشد.
در این مقاله ابتدا به تفاوت فرآیند مشاوره کودکان با بزرگسالان پرداخته و سپس جریان جلسات درمانی برای شما روشن می گردد.
آنچه مسلم و واضح است مشاور کودک نمی تواند به همان صورت که با بزرگسالان به مشاوره می پردازند با کودک مشاوره کند. مشاور کودک نمی تواند کودک را بر صندلی نشانده و از او سوال و جواب کند تا در مورد مشکلاتش سخن بگوید چرا که کودک گاه زبان و لغات لازم را برای انتقال مشکل ندارد، گاه مقاومت دارد، گاه اصلا مشکل را نمی داند و …. . اگر مشاور کودک بخواهد از طریق سوال و جواب با کودک به پیش برود احتمالا کودک پس از گذشت مدت زمان کوتاهی از مصاحبه خسته می شود یا سکوت اختیار می کند و تحت شرایطی خاص ممکن است بترسد یا دچار اضطراب شود. و اگر هم کودک پاسخگو مشاور باشد از گفتن اصل مطلب طفره می رود. لذا مشاورین کودک با توجه به ترفند ها و ابزارهایی مانند آزمونها ، کودکان را تخلیه اطلاعاتی می کنند . مشاور به واسطه بازی و نقاشی و… در جلسه به یافتن پاسخ سوالهایش است و گاه جهت بررسی و ارزیابی دقیق مسئله لازم است از آزمونها استفاده شود. کودک بی آنکه بداند در مورد مسائلش در حال گفتگو ست . لذا به واسطه ترکیب کردن مهارتهای مشاوره ای کلامی و استفاده از ابزارها و آزمونها، پل ارتباطی و اطلاعاتی بین مشاور کودک و کودک ایجاد می گردد که این ارتباط در جلسات درمانی مشاوره بسیار موثر و مفید می باشد آنجا که کودک حرفی از مشکلاتش نمی زند اما مشاور نیاز او را درک کرده و در راستای درمان گام بر می دارد.
به راستی مشاور کودک چرا به صحبت ها و گفته های والدین اکتفا نمی کند و کودک را نه تنها با زبانی که حرف می زند به واسطه ابزارها و آزمونها مورد ارزیابی قرار می دهد زیرا مشاور کودک بایستی اهدافی را جهت جلسات مشاوره معین نماید و سپس در طی جلسات به آن هداف نائل آید. اهداف در جلسات مشاوره می تواند در چهار سطح معین گردد: اهداف پایه ، اهداف والدین ، اهداف مشاور، اهداف کودک.
منظور از اهداف پایه چیست؟ کودک که وارد جلسه یم شود بایستی با توجه به سن و محیط اجتماعی و تاریخچه زندگی و ویژگی های ارثی از درجاتی مهارتها در حوزه های مختلف برخوردار باشد که چنانچه این حداقل ها وجود نداشته باشند جلسه مشاوره بایستی طوری تنظیم گردد که رابطه مشاور- والد- کودک در جهت نیل به این مهارتها قرار گیرد.
منظور از اهداف والد، آن است که زمانی که والدین نزد مشاور کودک می آیند خواسته و اهدافی را دارند که بر اساس رفتارهای فعلی کودک و مرتبط با برنامه کاری والدین یا خواست آنها می باشد برای مثال، کودک 5 ساله آنها بر روی دیوار صورت های سیاه گوناگونی می کشد و والدین در حذف این رفتار ناموفق بوده اند.
اهداف مشاور ، این اهداف توسط مشاور مشخص می شود که بر اساس ارزیابی ، آزمونها .. بعمل آمده از کودک می باشد ، برای مثال والدین رفتار کشیدن صورتهای سیاه گوناگون بر دیوار را می خواهند حذف کنند . مشاور به واسطه ارزیابی و آزمونها دریافته است که این یک رفتار ساده نیست و مشکلی پیچید هیجانی در رابطه با کودک و والدین وجود دارد که بایستی برطرف شود. در این راستا والدین آموزش هایی را جهت تغییر در الگو رفتاری با فرزند دریافت یم کنند و جلساتی درمانی برای کودک ترتیب داده می شود.
اهداف سطح چهارم اهداف کودک یم باشد. این اهداف در طی جلسات درمانی به مرور با گذشت زمان ظاهر می شود که واقعا اهداف خود کودک است هر چند کودک از بیان آنها به والدینش ناتوان است اما آنها را با خود به جلسه درمانی یم آورد و آنچه در مورد این اهداف وجود دارد که گاه اهداف والدین یا کودک اهداف والدین مشاور و … وجود داشته باشد . این وظیفه ماشور است تا والدین یا کودک را توجیه کند که به چه دلیل اهداف آنها نا به جاست .
فارغ از اینکه والدین به چه دلیل نزد مشاور کودک آمده باشند جلسات مشاوره کودک از این الگوی از پیش معین شده پیروی می کند که با توجه به مسئله که می تواند بسیار سطحی باشد که تمام مراحل با سرعت سپری می شود و گاه این مسئله عمیق و چند وجهی است مراحل به کندی سپری می شود صبر والدین را می طلبد و اعتما به مشاور کودک تا رسیدن به نتیجه مطلوب لازم است.
شیوه های درمانی برای کودکان با توجه به سن و مشکل می تواند متفاوت باشد، بازی درمانی ، نمایش درمانی ، قصه درمانی ، توانمند سازی، آموزش مهارتهای و…. اما یک پای ثابت تمامی درمان اموزش والدین در رابطه با مشکل به وجود آمده است که چه رفتارهای سبب ایجاد مشکل یا نگهداری مشکل یم شود و چگونه والدین به واسطه صحبتها یا رفتارها و .. می توانند حل مشکل کودک را تسهیل کنند.
در مواردی نیز امکان دارد تشخیص نوعی اختلال داده شود و یا لازم باشد در طی درمان از دارو نیز استفاده شود که چنین مواردی نادر می باشد.
منبع: روانشناسی کودک و نوجوان - روان درمانی و مشاوره کودک
